1- روشمند نبودن تحقیق
عدم استفاده از طرح اولیه برای پژوهش ،به سردرگمی خواننده واحساس تهیدستی وی پس از مطالعه اثر می انجامد .نداشتن سازواره وانسجام منطقی مطالب ومحورها محصول این آسیب است.چه بسا نوشته ای مالامال از نکته ومطالب علمی،به دلیل پراکندگی ونداشتن طرح واره،چیزی افزون بر کشکول نویسی نباشد.بدون شک تازگی ونامیرایی آثار دانشمندان بزرگ اسلامی وامدار “تحقیق ژرف"و"روشمند"آنان است. براین اساس نقش انکار ناپذیر روش در تحقیقات علمی روشن شده واین نکته آشکار می شود که هر جامعه علمی،اگر در کارآمد کردن متد وروش خود ناتوان باشد رو به افول خواهد رفت. حوزه ی علوم دین ومعارف اسلامی از این امر مستثنی نخواهد بودوبا وضعیت فعلی وگرایش یامحدود شدن به چند روش نمی توان برای آینده حرف ها وسخن های نوین وتازه داشت.
2-خلط روش ها
پژوهش روشمند وقاعه مند،پژوهشی است که ازابتدا بر روش تحقیقی خاصی پایه ریزی شده است وتاآخر به روش انتخابی پایبند باشد به این معنا که اگر بنا گذاشته در پژوهش خود صرفا از روش تحلیلی استاده کند تا آخر با همان روش،پیش برودوهمین طور روش های دیگر،چنانکه اگر تصمیم دارد از روش تلفیقی تحلیلی ،توصیفی استفاده کندنیز باید به همان منوال عمل کند،زیرا بدیهی است که پژوهشی که در جای جای آن از روش های گوناگون،آن هم بدون هیچ ضابطه وقاعده ای استفاده شده است هیچ اثری بر آن مترتب نیست وجز ایجاد سر در گمی برای خود نویسنده ومخاطب وحیف کردن غایت پژوهش نتیجه ی دیگری ندارد.

منبع:مجله شمیم یاس ،شماره 142،ص 26.

راهنمای تهیه و تنظیم طرح تحقیق (proposal) با توجه به اجزاء اصلی و فرعی

به ترتیب:
1- در یکی دو صفحه اولیه طرح: موضوع تحقیق، نوع تحقیق، نام و نام¬خانوادگی محقق ، نام و مشخصات استادان راهنما و مشاور (و احتمالاً نکاتی مثل سوابق پژوهشی و وابستگی شغلی محقق) معرفی می شود. در این قسمت به خاطر اهمیت موضوع تحقیق، تأکید می شود که عنوان تحقیق باید با کوتاه ترین و روشن¬ترین عبارات، بیانگر موضوع اصلی پژوهش بوده و در صورت لزوم، قلمرو جمعیتی و مکانی تحقیق در آن منعکس می شود. عنوان تحقیق ترجیحاً از10 کلمه بیشتر نباشد.

2- بیان مسئله تحقیق شامل: بازکردن موضوع تحقیق و بیان وسعت و بار مسئله تحقیق (باید مستند باشد)، ذکر نیازهای مرتبط با مسئله و ابعاد مسئله¬آمیز آن، عوامل اقتصادی- اجتماعی مؤثر بر مسئله و پیامدهای احتمالی آن، چه اقدام¬هایی در برخورد با مسئله تاکنون صورت گرفته، این موضوع شامل چه گروهها و چه بخشهایی از جامعه می¬شود؟ یادآوری این که ذکر مطالب بدیهی، کلی¬گویی و تکرار مطب و همچنین مقدمه چینی برای بیان مسئله لازم نیست.

3- بیان اهمیت و ضرورت انجام تحقیق موردنظر: ذکر مناسبت و اولویت تحقیق و این که با این تحقیق چه مجهولی، معلوم می شود. یادآوری اینکه در این قسمت، دفاع از اهمیت موضوع تحقیق چندان مدنظر نیست بلکه باید به اهمیت انجام تحقیق درباره این موضوع تأکید شود.

4- اهداف تحقیق: در قالب یک هدف کلی و چند هدف ویژه یا فرعی اهداف پژوهش مورد نظر ذکر شود و ذکر پیشنهادهایی که پس از انجام تحقیق، به صورت راهبردهای اجرایی به دست می آید مورد نظر نیست.

5- مبانی نظری و تحقیقات پیشین(پیشینه تحقیق): ذکر مبانی نظری و تحقیقات پیشین، پشتوانه علمی تحقیق است. در این قسمت محقق مروری بر نظریه های مرتبط با موضوع تحقیق کرده و در صورت امکان ذکر می¬کند که کدام رویکرد یا چارچوب نظری، خاستگاه اصلی تحقیق خواهد بود. سپس منابع و کارهای تحقیقی دیگران (احتمالاً خارجی و داخلی) را به طور انتقادی و خیلی مختصر مرور کرده تا معلوم شود چه ارتباطی با تحقیق ویژه موردنظر دارند.
یادآوری: معرفی منابع و پیشینه تحقیق به صورت فهرست منابع، کافی نیست، در عین حال بررسی مفصل آنها هم لازم نیست.

6- فرضیه های تحقیق: فرضیه ها به صورت جمله خبری (نه سئوالی و نه با بیان منفی) و بر پایه متغیرها و یا رابطه پیش بینی شده بین آنها به روشنی ذکر می¬شود. پژوهشگر بعد از تدوین فرضیه ها، به منابع اخذ فرضیه (ها) اشاره می¬کند. در این مبحث متغیرهای علّی تعیین می¬گردد و اگر به مقیاس وشاخص¬هایی نیاز باشد، معرفی می گردد.
یادآوری: برخی تحقیقات توصیفی نیاز به فرضیه ندارد، بلکه به جای آن پرسش¬هایی اصولی و محوری در جهت اهداف تحقیق تنظیم می¬شود به طوری که مسیر تحقیق را نشان می¬دهد.

7- روش تحقیق (متدولوژی): نوع روش مطالعه (میدانی، پیمایشی، …)؛ معرفی جمعیت آماری یا واحدهای مورد مطالعه و تحدید جمعیت آماری در صورت لزوم از طریق نمونه¬گیری (به روش نمونه¬گیری اشاره شود)؛ روش مقتضی جهت جمع¬آوری داده¬ها (تکنیک جمع¬آوری داده¬ها نظیر پرسشنامه، مصاحبه … معرفی شود)، روش تجزیه و تحلیل مناسب با هر کدام از فرضیه به تکنیک به طور مشخص روشن شود.
8- مراحل و شیوه های اجرای طرح تحقیق: معرفی نیروی انسانی لازم، زمان بندی مراحل انجام تحقیق و برآورد هزینه¬ها.
9- معرفی خلاصه طرح.
10- ذکر منابع استفاده شده (در صورت لزوم)

B Nazanin)-11 )فونت مورد استفاده برای اين متن و ديگر فايلها، است .

12- برای ارایه به گروه آموزشی صفحات شماره گذاری شده و بصورت دو رو چاپ گردد.

تهیه و تنظیم : زینب نوری مقدم

امتیازات وویژگیهای پژوهش گروهی

۱. شتاب درتحقیق
ازمهمترین ویژگیهای فعالیتهای پژوهشی جمعی،صرفه جویی دروقت وزمان پژوهش است وافرادگروه ملزم خواهندبوددربازه زمانی مشخص براساس نظم وتقسیم کار،بخش هایافصل های مختلف پژوهشی راهمزمان به پیش ببرند.

2. افزایش انگیزه ها
در گروه بودن و کار کردن باگروه به طور طبیعی، لذت آفرین بوده و پاسخ گوی نیاز طبیعی انسان می باشد،درعین حال که شخص نیزخودراتنهاندیده وباپدیدآمدن حس رقابت،ازخمودگی شخصی وفرسایشی شدن پژوهش نیزجلوگیری خواهدشد.

3. کسب آگاهی های جدید
کار گروهی منجر به فراگیری آگاهی های جدید و نو می شود،چراکه فردباطرح رأی خودودفاع ازآن وشنیدن نظرات دیگران ونقدوبررسی دیدگاه های جدیدبه آگاهی های جدیددست می یابد

۴. اتقان وجامعیت محتوایی
کارعلمی جمعی،به دلیل بهره مندی ازخردجمعی وبررسی مرتب نقاط ضعف وتلاش درجهت برطرف کردن اشکالات ساختاری ومحتوایی،ازمحتوایی متقن وجامع برخوردارمی باشدچون تقسیم کارجمعی فرصت مراجعه به منابع رابیشترفراهم می آوردوموجب ارتقای سطح علمی وجامعیت اثرخواهدشد.
۵.هم افزایی
هر انسانی توان خاصی دارد ودرمحدوده همان توان فعالیت می نماید. اما در کارهای گروهی،شخص با توانمندی های متعددی مواجه می شود و همین امرموجب می شودکه شخص به این باور برسد که می تواند توان خود را نیزافزایش دهد.
۶.بازنگری در رفتار پژوهشگران
در کار جمعی نظرات مختلف درست و نادرست، ایراد های تند و انتظارات زیاد مطرح می شودوهمین موجب افزایش صبر و تحمل انسان و کنترل زود رنجی و کم حوصلگی می گردد .
۷. تضارب آراء
با تضارب آراءو طرح دیدگاه ها و اشکالات مختلف درجمع باعث میشود زمینه تفکر بیشتری برای شخص فراهم گردد و در پی آن اظهار نظر بیشتری خواهد نمود.

۸. تقویت سنت مباحثه
این سنت نیکوکه ازدیربازدرحوزه های علمیه وجودداشته است ویکی ازوجوه تمایزنظام آموزش حوزوی ازسایرنظامهابوده است،باپژوهش های گروهی بار دیگر زنده وپویاخواهدشد.
9. تزاید کیفیت
با در هم آمیختن دیدگاه ها، اطلاعات ،آگاهی ها،نظرات مختلف به تقویت اثر و موقعیّت پژوهش می انجامد.
۱۰. ماندگاری
وقتی کار با اندیشه و نظارت خرد جمعی انجام شود متقن تر و کار نغز و پر محتوا هم ماندگارتر خواهد بود.
۱۱. مقبولیت و اعتماد سازی
کار جمعی چون عمیق تر و دقیق تر انجام می شود مقبولیت و اعتماد سازی آن بیشتر از کار انفرادی می باشد.
۱۲ تولید آثار تخصصی
روشن است اگر افراد گروه در رشته همچون تفسیر یا کلام یا فقه تخصص داشته باشند کار تخصصی تری تحویل خواهند داد.
۱۳.پیشبرد مطالعات بینا رشته ای
مانند :مسئله علل افزایش طلاق ازنظرقرآن وجامعه شناسی( کتابخانه ای، میدانی، مجازی و دیجیتالی)
14. کثرت منابع و مآخذ
هر فردی از افرادگروه به منابع و مآخذ متعدد ی مربوط به فصلی که به عهده گرفته رجوع نموده و همین امر سبب کثرت تعداد منابع و مآخذ مراجعه شده می باشد.
۱۵.فرصت تجزیه وتحلیل
بدیهی است وقتی پنج نفربخواهند پنج فصل راآماده کنندفرصت کافی برای تجزیه وتحلیل خواهندداشت
۱۶. مسئولیت پذیری در گروه
وقتی کسی مسئولیت هماهنگ شدن باگروه رابه عهده می گیردوکارمشترک رابه نتیجه می رساند؛توان لازم برای مسئولیت مشترک پذیری در اوتقویت می گرددومی تواند خودمسئولیت راهبری گروه دیگررادرآینده به عهده گیرد.

منابع :
1. پژِوهش،آسیب شناسی پژوهش های گروهی مورد مطالعه طلاب علوم دینی، مرتضی مداحی ،سال سوم ، شماره دوم ، پاییز و زمستان 1390 .
2. جزوه کارگاه مدیریت ، معاون پژوهش مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، سال 1393 .

طریقه ی چکیده نویسی و کلیدواژه ها

چکيده دو نقش عمده دارد:

1. جست‌وجوي الکترونيکي را در شبکه‌هاي اطلاعاتي ممکن مي سازد. از آنجا که، آوردن تمام یک اثر در سايت امکان پذير نيست، محقق از طريق ارايه چکيده، دست‌يابي به خلاصه اثر را ممکن مي سازد و با محققان ديگر، ارتباط برقرار مي‌کند.
2. با توجه به عصر انفجار اطلاعات و فراواني تحقيقات عرضه شده، صرفه‌جويي در وقت خواننده، يک اصل اخلاقي در حرفة پژوهش است. چکيده به خواننده کمک مي کند تا در مورد تخصیص وقت براي مطالعة همه اثر، تصميم بگيرد.
استاندارد کمّي چکيده، در حدود سيصد کلمه است.

اجزاي چكيده شامل بيان مسأله، دلايل نگارش و بيان مشكلي است كه در متن مورد توجه قرار گرفته است. هم چنین نظرهاي مختلف پيرامون آن بررسي شده و ادله و شواهد كافي در همان راستا بررسي و نتايج علمي به دست آمده را می شکافد.
چکیده بايد از زبان خود پژوهشگر (نه نقل قول) و ترجیحاً به صورت فعل ماضي آورده شود. چكيده غير از فهرست نویسی يا مقدمه است و جزئي از محتواي متن و اجمالي از مطالب تفصيلي آن است و از طريق مطالعة فهرست مطالب، مقدمه و نتايج، نوشته مي شود. در چكيده لازم نيست به منابع و مآخذ، ارجاعي انجام شود و از بيان خطابي، مثال و توضيح مفاهيم پرهيز مي شود. چكيده پس باید پس از نگارش متنِ پژوهش تهيه شود.
چکيده بايد آيينه تمام نماي پژوهش باشد و به گونه ای تدوین شود که:
• مسئله چیست؟
• سوال اصلی کدام است؟
• با چه روشی به آن پرداخته شده است؟
• نظرهای مختلف درباره مسئله چیست؟
• نظر انتخابی کدام است و چه دلایلی برای اثبات آن ارائه شده؟
• نتیجه و یافته چیست؟

به هنگام چکيده‌نويسي، بايد دقت کنيم تا با آسيب هاي زير مواجه نشويم:

الف) تبديل چکيده به فهرست؛ چکيده هرگز مروري بر مباحث رساله نيست.
ب) تبديل چکيده به طرح مسئله؛ برخي از افراد، در چکيده به شرح و تفصيل موضوع پايان‌نامه، مسائل آن و ضرورت بحث از مسئله مي‌پردازند که نادرست است. البته بيان اجمالي مسئله نيز از مباحث چکيده است، اما سهم آن، متناسب با سهم حجم چکيده است، نه اينکه اهم مطالب چکيده بر محور بيان مسئله بنا شده باشد.
ج) ارجاع به مآخذ: رويکردي با معرفي منابع و مآخذ در چکيده نيز، نادرست است.
د) بيان خطابي: ادبيات چکيده، بايد همانند ادبيات رساله باشد. در واقع، استفاده از زبان انگيزشي، بيان شعارگونه، گزاف‌گويي و خطابه در شأن رساله و مقاله علمي نيست.

كليد واژه: كلماتي است برآمده از متن، مرتبط با موضوع اصلي كه خواننده با مطالعة آنها، به محتواي اصلي پژوهش پي مي برد. در حقيقت، كليد واژه ها، در حكم موضوعات جزئي هستند که پس از چكيده مي آيند. واژگان كليدي به خواننده كمك مي كند تا پس از خواندن چكيده و آشنايي اجمالي با روند تحقيق، بفهمد چه مفاهيم و موضوعاتي در اين اثر مورد توجه قرار گرفته است. هم چنین کلیدواژه ها در نقش نمایة یک متن علمی هستند. انتخاب درست کلیدواژه ها به نمایه سازی استاندارد متون در فضای مجازی کمک می کند و دسترسی مخاطبان را به اثر پژوهشی تسهیل می نماید. كليد واژه ها باید با واژه های اصلي عنوان و مسأله تحقيق و در حد امكان با سرفصل ها تناسب داشته باشد. میانگین کلید واژه ها 5 تا 7 کلمه است.

منبع:سامانه پویش مرکز مدیریت.

معنای تحقیق و پژوهش
واژه تحقیق؛مصدر باب تفعیل، از ریشه حق ،به معنای راست نمودن سخن ،درست کردن وعده و ثابت شدن،حقیقت کردن، درست کردن، به کُنه مطالب رسیدن و واقع چیزی را به دست آوردن می باشد.
دراصطلاح تحقیق؛ به غور،تعمّق و بررسی در موضوع خاصی گفته می شود تا در نتیجه جمع آوری مطالب، مقایسه و نقد آنها، محقّق به حقیقت مطلب دست یابد، بنابر این تحقیق تلاش نظام مند برای رسیدن به حقیقت است.
واژه پژوهش به معنای پژوهیدن،جستجو، رسیدگی.
پژوهش نمودن؛ مصدر مرکب به معنای جویا شدن، پی جویی کردن.
در تعریف اصطلاحی پژوهش هم آمده: پژوهش؛ عبارت است ازکشف و دریافت آنچه بر دیگران مجهول است و نیز گشودن و گستردن و روشن تر ساختن آنچه به اجمال بر دیگران معلوم است. یا گفته اند پژوهش؛ فرآیندی منطقی، معقول و مطالعه ای منظم است که هدف آن کشف روابط بین پدیده ها و درک اصول کلی بین آنهاست . همچنین گفتند فرآیند نظامند و علمی که در برخورد با یک مسئله به حل آن می پردازد.
در مجموع می توان گفت ، پژوهش تلاشی علمی و سامان یافته برای دست یابی به حقیقت و کشف مجهول و پاسخ به یک مسئله پژوهشی است .

تعاریف پژوهش گروهی
1. پژوهشی است که در اجرای آن افراد متعدد مشارکت دارند به گونه ای که نتیجه ی کار در مجموع، حاصل کوشش جمعی همه ی آنان به حساب می آید.
2. به پژوهشی اطلاق می شود که در آن جمعی با یک هدف مشترک از ابتدا به طور همسان(با تقسیم کار متناسب) به پژوهش و تحقیق می پردازد.
در مجموع می توان گفت، پژوهش گروهی؛ به منظور دست یابی به هدف مشترک با مشارکت جمعی، مسئولیت پذیری و تقسیم کار علمی بین اعضای گروه انجام می گیرد و دارای مدیریت و راهبری واحد برای ایجاد وحدت رویه در اجرا و نتایج حاصل از تحقیق گروهی است.
ضرورت پژوهش گروهی
برخی از موضوعات پژوهشی پردامنه و بعضا عمیق و ژرفانگرانه است از این رو برای تحقق آن ، نیاز به فعالیت گروهی، تقسیم کار و هم افزایی می باشد. تحقیق گروهی در پرتو بهره گیری از خرد جمعی و تضارب آراء به اتقان و مقبولیت آن افزوده شده و به اثری ماندگار تبدیل خواهد شد. در شرایط کنونی اقتضائات پژوهشی، موضوعات میان رشته ای و…طلب می کند تا نیروی های توانمند علمی مهارتی در کنار هم پدیدآورنده آثار ارزشمند و تخصصی باشند.
اهمیت و جایگاه پژوهش گروهی در آیات و روایات
جایگاه و اهمیت پژوهش گروهی به حدی است که آیات و روایات غیر مستقیم به آن سفارش نموده است ونمونه بارز کارگروهی در قرآن کریم، همکاری هارون با حضرت موسی(ع) می باشد، آنجا که حضرت موسی(ع) از حضرت باری تعالی در خواست می کند هارون(ع) را به عنوان همکار در امر دعوت به توحید به کمک او مامور نماید:
1.«وأخی هارون هو أفصح منّی لساناّ فارسله معی ردءاً یُصَدِّقُنی إنّی أخاف أن یکذّبونِ»(سوره قصص،آیه 34)
2.« و اجعل لی وزیراً من أهلی هارون أخی أشدد به أزری و أشرکه فی أمری»(سوره طه،32-29)
3. « و لقد أتینا موسی الکتاب و جعلنا معه أخاه هارون وزیراً»(سوره فرقان،آیه 35)
پیامبر اکرم(ص) نیز همواره از عقول جمعی در مشاوره ها بهره مند و از توان فکری و جسمانی مسلمانان در انجام فعالیت های گسترده همچون مسجد سازی و چگونگی مبارزه با دشمنان در جنگ احد در داخل شهر یا بیرون شهرمدینه، حفر خندق در جنگ احزاب و صلح حدیبیه … استفاده می نمود:
4.« وَ أَمرَهُم شُورَی بَینَهُم»(سوره شوری،آیه 38)
5. « وَشَاوِرهُم فِی الاَمرِ »(سوره آل عمران،آیه159)
حضرت ابراهیم (ص) در انجام ماموریت الهی که از یک سوی مرتبط به حضرت اسماعیل (ع) هم بود در مقام مشورت از او نظر خواهی می نمایند نظر شما در انجام این ماموریت الهی چیست؟:
6.«قَالَ یَا بُنَیَّ اِنِّی اَرَی فِی المَنَامِ اَ نِّی اَذبَحُکَ فَانظُر مَا ذَا تَرَی قَالَ یَا اَبَتِ افعَل مَا تُؤمَرُ سَتَجِدُنِی اِن شَاءَ اللََهُ مِنَ الصَّبِرِینَ »(سوره صافات،آیه102)
قرآن بطور کلی در انجام کار نیک و پسندید به منظور رسیدن به نتیجه مطلوب سفارش به همکاری و کارگروهی می نماید:
7.« وَ تَعَاوَنُوا عَلَی البِرِّ وَ التَّقوَی…»(سوره مائده،آیه 2)
8. « وَ اعتَصِمُوا بِحَبلِ اللَهِ جَمِیعا وَ لَا تَفَرَّقُوا »(سوره آل عمران،103)
در روایات هم به پژوهش گروهی اشاره شده است:
با توجه به اینکه مشورت ، نظر خواهی و بهره مندی از تجربیات دیگران در تحقیق و پژوهش می تواند یکی از موارد زمینه ساز در پژوهش های گروهی باشد به چند روایات در این زمینه اشاره می گردد:
1. رسول اکرم صلى الله عليه و آلهفرمود: مُشاوَرَةُ العاقِلِ الناصِحِ رُشدٌ و َيُمنٌ و َتَوفيقٌ مِنَ اللّه فَإِذاأَشارَعَلَيكَالنّاصِحُالعاقِلُفَإِيّاكَ و َالخِلافَ فَإِنَّ فى ذلِكَ العَطَبَ؛
(مشورت كردن با عاقِل خيرخواه مايه هدايت و ميمنت است و توفيقى است از جانب خداوند، پس هرگاه خيرخواه عاقل تو را راهنمايى كرد، مبادا مخالفت كنى كه موجب نابودى مى شود.)
2. رسول اكرم (ص) فرمود: ما يَستَغنى رَجُلٌ عَن مَشوَرَةٍ؛ (هيچ كس از مشورت بى نياز نيست)
3. امیرمومنان علی بن ابی طالب (ع)فرمود: « اضربوا بعض الرأی ببعض یتولد منه الصواب»
4. امیرمومنان علی بن ابی طالب (ع)فرمود:: مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْيِهِ هَلَكَ وَ مَنْ شَاوَرَ الرِّجَالَ شَارَكَهَا فِي عُقُولِهَا
(هر كس خود رأى شد هلاك مى شودو هر كس با افراد صاحب نظر مشورت كنددر عقل آنان شريك مى شود.)
5. امیرمومنان علی بن ابی طالب (ع)فرمود:«المُستَشيرُ مُتَحَصِّنٌ مِنَ السَّقَطِ.» (مشورت كننده مصون از خطا است.)
6. امیرمومنان علی بن ابی طالب (ع)فرمود:اِذَا احتَجتَ اِلَى المَشوَرَةِ فى اَمرٍ قَد طَرَاَ عَلَيكَ فَاستَبدِهِ بِبِدايَةِ الشُّبّانِ، فَاِنَّهُم اَحَدُّ اَذهانا وَ اَسرَعُ حَدسا، ثُمَّ رُدَّهُ بَعدَ ذلِكَ اِلى رأي الكُهولِ وَ الشُيوخِ لِيَستَعقِبوهُ وَ يُحسِنُوا، الاختيار لَهُ، فَاِنَّتَجرِبَتَهُم اَكثَرُ؛
(هرگاه به مشورت نيازمند شدى، نخست به جوانان مراجعه نما، زيرا آنان ذهنى تيزتر و حدسى سريع تر دارند. سپس (نتيجه) آن را به نظر ميان سالان و پيران برسان تا پيگيرى نموده، عاقبت آن را بسنجند و راه بهتر را انتخاب كنند، چرا كه تجربه آنان بيشتر است.)
7. امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود :ما تَشاوَرَ قَومٌ إِلاّ هُدوا إِلى رُشدِهِم؛
(هيچ ملّتى با هم مشورت نكردند مگر آن كه راه درست خود را پيدا كردند.)

منابع:

• سایت پویش مرکز مدیریت
• جزوه سازوکارهای پژوهش گروهی از مرکز مدیریت