معنای تحقیق و پژوهش
واژه تحقیق؛مصدر باب تفعیل، از ریشه حق ،به معنای راست نمودن سخن ،درست کردن وعده و ثابت شدن،حقیقت کردن، درست کردن، به کُنه مطالب رسیدن و واقع چیزی را به دست آوردن می باشد.
دراصطلاح تحقیق؛ به غور،تعمّق و بررسی در موضوع خاصی گفته می شود تا در نتیجه جمع آوری مطالب، مقایسه و نقد آنها، محقّق به حقیقت مطلب دست یابد، بنابر این تحقیق تلاش نظام مند برای رسیدن به حقیقت است.
واژه پژوهش به معنای پژوهیدن،جستجو، رسیدگی.
پژوهش نمودن؛ مصدر مرکب به معنای جویا شدن، پی جویی کردن.
در تعریف اصطلاحی پژوهش هم آمده: پژوهش؛ عبارت است ازکشف و دریافت آنچه بر دیگران مجهول است و نیز گشودن و گستردن و روشن تر ساختن آنچه به اجمال بر دیگران معلوم است. یا گفته اند پژوهش؛ فرآیندی منطقی، معقول و مطالعه ای منظم است که هدف آن کشف روابط بین پدیده ها و درک اصول کلی بین آنهاست . همچنین گفتند فرآیند نظامند و علمی که در برخورد با یک مسئله به حل آن می پردازد.
در مجموع می توان گفت ، پژوهش تلاشی علمی و سامان یافته برای دست یابی به حقیقت و کشف مجهول و پاسخ به یک مسئله پژوهشی است .

تعاریف پژوهش گروهی
1. پژوهشی است که در اجرای آن افراد متعدد مشارکت دارند به گونه ای که نتیجه ی کار در مجموع، حاصل کوشش جمعی همه ی آنان به حساب می آید.
2. به پژوهشی اطلاق می شود که در آن جمعی با یک هدف مشترک از ابتدا به طور همسان(با تقسیم کار متناسب) به پژوهش و تحقیق می پردازد.
در مجموع می توان گفت، پژوهش گروهی؛ به منظور دست یابی به هدف مشترک با مشارکت جمعی، مسئولیت پذیری و تقسیم کار علمی بین اعضای گروه انجام می گیرد و دارای مدیریت و راهبری واحد برای ایجاد وحدت رویه در اجرا و نتایج حاصل از تحقیق گروهی است.
ضرورت پژوهش گروهی
برخی از موضوعات پژوهشی پردامنه و بعضا عمیق و ژرفانگرانه است از این رو برای تحقق آن ، نیاز به فعالیت گروهی، تقسیم کار و هم افزایی می باشد. تحقیق گروهی در پرتو بهره گیری از خرد جمعی و تضارب آراء به اتقان و مقبولیت آن افزوده شده و به اثری ماندگار تبدیل خواهد شد. در شرایط کنونی اقتضائات پژوهشی، موضوعات میان رشته ای و…طلب می کند تا نیروی های توانمند علمی مهارتی در کنار هم پدیدآورنده آثار ارزشمند و تخصصی باشند.
اهمیت و جایگاه پژوهش گروهی در آیات و روایات
جایگاه و اهمیت پژوهش گروهی به حدی است که آیات و روایات غیر مستقیم به آن سفارش نموده است ونمونه بارز کارگروهی در قرآن کریم، همکاری هارون با حضرت موسی(ع) می باشد، آنجا که حضرت موسی(ع) از حضرت باری تعالی در خواست می کند هارون(ع) را به عنوان همکار در امر دعوت به توحید به کمک او مامور نماید:
1.«وأخی هارون هو أفصح منّی لساناّ فارسله معی ردءاً یُصَدِّقُنی إنّی أخاف أن یکذّبونِ»(سوره قصص،آیه 34)
2.« و اجعل لی وزیراً من أهلی هارون أخی أشدد به أزری و أشرکه فی أمری»(سوره طه،32-29)
3. « و لقد أتینا موسی الکتاب و جعلنا معه أخاه هارون وزیراً»(سوره فرقان،آیه 35)
پیامبر اکرم(ص) نیز همواره از عقول جمعی در مشاوره ها بهره مند و از توان فکری و جسمانی مسلمانان در انجام فعالیت های گسترده همچون مسجد سازی و چگونگی مبارزه با دشمنان در جنگ احد در داخل شهر یا بیرون شهرمدینه، حفر خندق در جنگ احزاب و صلح حدیبیه … استفاده می نمود:
4.« وَ أَمرَهُم شُورَی بَینَهُم»(سوره شوری،آیه 38)
5. « وَشَاوِرهُم فِی الاَمرِ »(سوره آل عمران،آیه159)
حضرت ابراهیم (ص) در انجام ماموریت الهی که از یک سوی مرتبط به حضرت اسماعیل (ع) هم بود در مقام مشورت از او نظر خواهی می نمایند نظر شما در انجام این ماموریت الهی چیست؟:
6.«قَالَ یَا بُنَیَّ اِنِّی اَرَی فِی المَنَامِ اَ نِّی اَذبَحُکَ فَانظُر مَا ذَا تَرَی قَالَ یَا اَبَتِ افعَل مَا تُؤمَرُ سَتَجِدُنِی اِن شَاءَ اللََهُ مِنَ الصَّبِرِینَ »(سوره صافات،آیه102)
قرآن بطور کلی در انجام کار نیک و پسندید به منظور رسیدن به نتیجه مطلوب سفارش به همکاری و کارگروهی می نماید:
7.« وَ تَعَاوَنُوا عَلَی البِرِّ وَ التَّقوَی…»(سوره مائده،آیه 2)
8. « وَ اعتَصِمُوا بِحَبلِ اللَهِ جَمِیعا وَ لَا تَفَرَّقُوا »(سوره آل عمران،103)
در روایات هم به پژوهش گروهی اشاره شده است:
با توجه به اینکه مشورت ، نظر خواهی و بهره مندی از تجربیات دیگران در تحقیق و پژوهش می تواند یکی از موارد زمینه ساز در پژوهش های گروهی باشد به چند روایات در این زمینه اشاره می گردد:
1. رسول اکرم صلى الله عليه و آلهفرمود: مُشاوَرَةُ العاقِلِ الناصِحِ رُشدٌ و َيُمنٌ و َتَوفيقٌ مِنَ اللّه فَإِذاأَشارَعَلَيكَالنّاصِحُالعاقِلُفَإِيّاكَ و َالخِلافَ فَإِنَّ فى ذلِكَ العَطَبَ؛
(مشورت كردن با عاقِل خيرخواه مايه هدايت و ميمنت است و توفيقى است از جانب خداوند، پس هرگاه خيرخواه عاقل تو را راهنمايى كرد، مبادا مخالفت كنى كه موجب نابودى مى شود.)
2. رسول اكرم (ص) فرمود: ما يَستَغنى رَجُلٌ عَن مَشوَرَةٍ؛ (هيچ كس از مشورت بى نياز نيست)
3. امیرمومنان علی بن ابی طالب (ع)فرمود: « اضربوا بعض الرأی ببعض یتولد منه الصواب»
4. امیرمومنان علی بن ابی طالب (ع)فرمود:: مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْيِهِ هَلَكَ وَ مَنْ شَاوَرَ الرِّجَالَ شَارَكَهَا فِي عُقُولِهَا
(هر كس خود رأى شد هلاك مى شودو هر كس با افراد صاحب نظر مشورت كنددر عقل آنان شريك مى شود.)
5. امیرمومنان علی بن ابی طالب (ع)فرمود:«المُستَشيرُ مُتَحَصِّنٌ مِنَ السَّقَطِ.» (مشورت كننده مصون از خطا است.)
6. امیرمومنان علی بن ابی طالب (ع)فرمود:اِذَا احتَجتَ اِلَى المَشوَرَةِ فى اَمرٍ قَد طَرَاَ عَلَيكَ فَاستَبدِهِ بِبِدايَةِ الشُّبّانِ، فَاِنَّهُم اَحَدُّ اَذهانا وَ اَسرَعُ حَدسا، ثُمَّ رُدَّهُ بَعدَ ذلِكَ اِلى رأي الكُهولِ وَ الشُيوخِ لِيَستَعقِبوهُ وَ يُحسِنُوا، الاختيار لَهُ، فَاِنَّتَجرِبَتَهُم اَكثَرُ؛
(هرگاه به مشورت نيازمند شدى، نخست به جوانان مراجعه نما، زيرا آنان ذهنى تيزتر و حدسى سريع تر دارند. سپس (نتيجه) آن را به نظر ميان سالان و پيران برسان تا پيگيرى نموده، عاقبت آن را بسنجند و راه بهتر را انتخاب كنند، چرا كه تجربه آنان بيشتر است.)
7. امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود :ما تَشاوَرَ قَومٌ إِلاّ هُدوا إِلى رُشدِهِم؛
(هيچ ملّتى با هم مشورت نكردند مگر آن كه راه درست خود را پيدا كردند.)

منابع:

• سایت پویش مرکز مدیریت
• جزوه سازوکارهای پژوهش گروهی از مرکز مدیریت